Davranış Modelleri

Her insanın dünyaya bakış açısı birbirinden farklıdır. Bu bakış açısını bir araya getiren unsurlar yaşam hakkında oluşturduğumuz düşünceler, inançlar ve yaşadığımız  tecrübelerdir. Bunun sonucunda da her insan kendi davranış modelini oluşturur diyebiliriz.Yaşamımızı sürdürürken ve kararlarımızı alırken  kendi modelimize uygun şekilde davranırız.

            Hiçbir davranış modelini  doğru veya yanlış olarak değerlendiremeyiz. Kişi yaşam oyunu içinde onu tekrar şekillendirebilir. Yaşadıkları ve sonucunda elde ettiği tecrübe bu yönlendirmede oldukça önemli bir rol oynar.

            Meta programlar  olarak da adlandırılan bu davranış modellerini  bize hizmet edenler /bizi sınırlandıranlar olarak ikiye ayırmak analiz açısından önemlidir.

            Tespit açısından çok bilinen modeller şunlardır :

1) PROSEDÜREL – SEÇENEKÇİ

Prosedürel (Kuralcı)  insanlar yapacakları işleri, bu işe ilişkin planları daha önceden belirlerler ve  belli bir sırayla yaparlar. Genellikle planın dışına çıkmazlar ve esneklikleri azdır. Seçenekten çok yapılması gerekenler vardır onlar için.

Seçenekçiler  ise “şu anda var olan en iyi seçenek ne?” şeklinde düşünür

ve hareket ederler. Son anda karar değiştirip planlarını  bozabilirler. Anlık kararlar vermek bu modele uygun bir davranıştır.

2) PROAKTİF – YANSITAN

Proaktif insanlar eylem insanıdır. Her şeyi yapmaya hazır beklerler. Eylem odaklı olduklarından önce harekete geçip detaylar üzerinde sonra düşünmek bu insanlara özgü bir davranıştır.

Yansıtan kişiler ise bir konuda karar verip eyleme geçerken uzun bir süreç yaşarlar. Bu da eylemi geciktirip, istenilen hedefe ulaşmada sıkıntılar yaşatabilir.

3) YAKLAŞAN – UZAKLAŞAN

Yaklaşan yapıdaki insanları iyimser olarak adlandırabiliriz. Bu tip insanların  motivasyonları hoşlandıkları, kendilerini bekleyen güzel şeylerdir.

Uzaklaşan yapıdaki insanlar ise daha kötümserdirler. Bir şey yaparken veya karar verirken önlerine çıkan engellere ve olumsuzluklara odaklanabilirler.

4) BENZERLİK – FARKLILIK

Benzerlik davranış modeline sahip insanlar değişime açık değillerdir.Değişim  onlar için risk ve tehdittir.

Farklılık yapısındaki insanlarda ise  sürekli  “farklı ne yapsam?” düşüncesi hakimdir. Uzun süreli rutin işler bu kişileri zorlayabilir.

5) İÇ REFERANSLI – DIŞ REFERANSLI

İç referanslı kişiler; hayata kendi pencerelerinden bakarlar.  Bir iş yaparken başka insanların onayı onlar için çok önemli değildir.  Bir değişim olacaksa bu onların içinden gelen bir istekle olmalıdır.

Dış referanslı kişiler için ise dış onay önemli bir unsurdur.Karşılaştırma yapmayı severler. Onay uğruna kendi mutluluklarını göz ardı edip, başka insanları mutlu etme yoluna gidebilirler.

6) DETAYCI – GLOBAL

Detaycı insanlar bir iş yaparken veya karar  alırken  gereksiz detaylara takılırlar. Bu yüzden bazen büyük resmi gözden kaçırabilirler. Eyleme geçme ve karar verme süreçleri de detaylar yüzünden uzayabilir.

Global tipte insanlar ise kendilerinin bildiği her şeyi diğer insanların da bildiğini varsayarlar. Bu yüzden anlaşılmak konusunda sorun yaşarlar. Detaylar değil konunun bütünü onlar için önem taşır.

İnsanı yönlendiren davranış modellerini  ele alırken en belirgin özelliklerini vermeye çalıştım. Bazı modeller sizde baskın bazıları daha zayıf olabilir. Bunu belirleyen ise  bir modelin yansıttığı özellikler açısından uca veya ortaya yakın olup olmamanızla ilgilidir. Kendinizde  bir şey değiştirmek istediğinizde bu genel özellikler üzerinde bir plan yapabilirsiniz.  Değişim için davranış modelinin altında olan inancı yakalamak ve inanç temelli bir yaklaşım uygulamak yerinde olacaktır.

Aşağıda yer alan tabloyu işaretleyerek size yakın olan davranış modellerini çıkarabilirsiniz.

PROSEDÜREL	SEÇENEKÇİ
PROAKTİF	YANSITAN
YAKLAŞAN	UZAKLAŞAN
BENZERLİK	FARKLILIK
İÇ REFERANSLI	DIŞ REFERANSLI
DETAYCI	GLOBAL

            Bu belirlemeden sonra kendinizde değiştirmek istediğiniz ya da esnetmek istediğiniz noktalar üzerinde durabilirsiniz.

            Diğer taraftan bu testi çevrenizdeki insanlara da uygulayabilirsiniz. Hangi modeller sizin için önem taşıyan insanlarla ortak.? Bu test size ilişkileriniz hakkında da bir çıkarım sağlar. Testin sonucunda iki veya ikiden az modeli paylaştığınız insanlarla ilişki problemi yaşamanız olasıdır. Kendinize ulaşmanız ve kendinizle mutlu olmanız dileğiyle sevgiler…